مدینه فاضله

اگر میخواهید بدانید مدینه ی فاضله یعنی چه به ادامه ی مطلب بروید.

معلم ثانی _ابو نصر،محمد ابن فارابی (260-339)از جمله فیلسوفان مطرح سده های سوم و چهارم هجری قمری و نخستین فیلسوف بزرگ مسلمان  و از بزرگترین اندیشمندان تاریخ تفکر اسلامی است که تاثیر شگرفی بر عالم اندیشه  و پیدایش و شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی داشت.

اهمیت فارابی  تنها به این دلیل نیست که از برجسته ترین شارحان اثار ارسطو  و افلاطون به شمار می رود ،بلکه وی در بسیاری از مباحث فلسفی ،موسس یا صاحب نظر بوده است ،به گونه ای که برخی تفکرات معاصر ،همانند داوری اردکانی  ،فارابی را موسس فلسفه ی اسلامی میدانند

فلسفه ی اسلامی را میتوان فلسفه ای دانست که در میان  مسلمانان شکل گرفته و رشد و نمو گرفته است.فلسفه ای که فارابی ان را طرح و تبیین کرده ،همواره بر فلسفه وفیلسوفان بعدی،موثر بوده و به رغم موافقت یا مخالفت ،نادیده گرفتن افکار وی امکان ناپذیر بود/در این نوشتار فقصد داریم  به مبحث مدینه فاضله  از دیدگاه فارابی بپردازیم .......................................................................................................................................................

برای طرح مدینه ی فاضله یا همان جامعه ی ارمانی،فارابی،انسان را موجودی مدنی الطبع میداند  که سعادت وی در گرو فعالیت های اجتماعی اش می باشد .این دیدگاه فارابی بسیار به آرائ حکیمان یونان باستان شباهت دارد.چرا که آنها نیز این نوع نگاه را داشتند.

غرض و هدف انسان نیل به سعادت است.ولی این سعادت جز در جامعه یا مدینه تحقق نمی یابد .مراد فارابی این نیست که انسان باید مطیع جامعه باشد بلکه میخواهد بگوید جامعه ،جز کمال آدمی مقصود و مراد دیگری ندارد وآدمی جز از طریق جامعه به این کمال  که همان سعدت وی است  دسترسی پیدا نمی کند.

ارکان مدینه ی فاضله  از دیدگاه فارابی  عبارتند از   1)لزوم وجود رئیس 2)فیلسوف بودن حاکم  که چنین فردی با فلسفه ورزی،قواعد کلی را با فلسفه ی نظری در آمیخته  و با مبدا وحی در ارتباط است .

اما این مدینه فاضله فارابی دارای ویزگیهایی است  که عبارتند از :1)تعاون 2)خداوند و غایت غصوی بودن او 3)معرفت خداوند 4)با فضیلت بودن مردم  5)عدالت  6)محبت و الفت  7)صلح در مدینه ی فاضله  و تشبیه به خداوند داشتن در اوصاف.

فارابی بر اساس نیاز انسان  به وجود روابط اجتماعی برای رسیدن به سعادت دنیوی و غایی یک تقسیم بندی از جوامع به دست می دهد:جوامعی که در آنها نیاز های کمی انسانی بر آورده می شود و جوامع بسیار کوچکی که توان براوردن نیاز انسانها  را ندارندوجوامع گروه اول خود به جماعت  الف)بزرگ   ب)متوسط   ج)کوچک تقسیم می شوند .

منظور از جماعت عظیم ،جماعتی است که در بخش معموره ی زمین،سکنی گزیده اند و منظور از جماعت کوچک ،جماعتی است که در مدینه جای گرفته باشند .بدیهی است جماعت متوسط هم  بین این دو جمعیت قرار دارند .مدینه از نظر فارابی کوچکترین   واحد اجتماعی است که توان برا وردن  حوائج و نیازهای انسانی را دارد . واحد های کوچکتر از آن مثل قریه ،کوی  و منزل ،توان رفع نیازهای آدمی را ندارنداز این رو شایسته ی  رسانیدن وی به کمال وجودی اش نیستند .بر اساس یک تقسیم بندی  میتوان مردم مدینه ی فاضله را  شامل پنج گروه دانست  که عبارتند از :

1)بزرگان.که منظور فلاسفه و شایستگان قدرت هست

2)سخنوران . که خطیبان ،شعرا و مسیقیدانان را در بر میگیرند

3)گوشه نشینان که شامل :ریاضی دانان ،اختر شناسان ،طبیعی دانان میشود

4)جنگاوران که وظیفه شان دفاع از مردم مدینه است

5)سر به زیران  یعنی برزگران ،بازرگانان و عامه ؛کسانی که به کار خود مشغولند و به اصطلاح ،توده ی مردم را تشکیل می دهند .فارابی در توصیف مدینه ی فاضله می گوید :مردمش به اموری مشغولند  و به فضائلی اراسته اند  و هدفشان رسیدن به سعادت است  و چنین جامعه ای را به بدنی سالم تشبیه می کند و در ویزگیهای زعیم مدینه ی فاضله ،علاوه بر خصوصیات فزیکی و اخلاقی والا،اشاره به عالیترین درجه سعادت بشری می کند یعنی اتصال با عقل فعال و ارتباط با ملک وحی ،

در مدینه ی فاضله ی فارابی 12خصلت برای رئیس مدینه و 6خصلت برای جانسشین وی منظور شده و قوام مدینه به خصال رئیس مدینه ،پیوند خورده است.رئیس که با وحی و عقل فعال در ارتباط است ،موظف به اموزش تعالیم 9گانه به توده هاست  و اوست که سیاستهای فاضله  را رتحقق می بخشد .در مقابل مدینه ی فاضله ی فارابی مدینه ی غیر فاضله  وجود دارد که عبارت اند از :مدینه های جاهله ،فاسقه،مبدله،ضاله ونوابت که به ترتیب دارای جهل نسبت  به سعادت ،فساد در عمل ،تباهی رای و عمل ،انحراف فکریو عمل وجوهره بی مصرف  هستند.حال به ویزگی های رئیس مدینه ی فاضله می  می پردازیم

1)آنکه تام الاعضا ء باشد

2)هر کاری که وظیفه ی اوست بتواند عملا انجام دهد وقوای فکری و بدنی او کامل باشد

3)خوش فهم باشد

4)حافظه ی قوی داشته باشد

5)هوشمند باشد

6)خوش بیان باشد

7)دوستار علم ومنفاد استفاده از آن باشد

8)از راستگویان و دشمن دروغگویان باشد

9)درهم و دینار در نزد او خار باشد

10)دوستدا دادگری و دشمن ستمگری

11)بر هر کاری که اجرای ان را لازم می داند قوی العزم باشد

12)نفس او بزرگ و دوستدار کرامت باشد

رئیس اول مدینه ی فاضله ی فارابی یاد آور انسانی کامل و آرمانی است :بنابر این وی بلا فاصله  بعد از ذکر این ویزگی ها می گوید  یافتن کسی که دارای چنین ویزگی هایی باشد کار بسیار دشواری است . به همین دلیل حاظر است  در صورت نبود کسی  که دارای چنین خصائلی باشد  به برخی از این ویزگی ها رضایت دهد .

 در خاتمه بحث  از مدینه ی فاضله ی فارابی  ذکر این مطلب نیز  لازم می اید  که عوامل متعددی می تواند در زوال این مدینه ی فاضله  دخیل باشد  که عبارتند از : انحراف فکر ی از اصول مشترک  و ارزشهای مقبول مدینه ی فاضله ،فقدان رهبری حکیم ، رزائل اخلاقی و استحاله ی ارزشهای فاضله ، دلبستگی اهل مدینه ی فاضله به  مظاهر مادی و عوامل دیگری که در آثار فارابی به آنها اشاره شده است .

در ضمن باید گفت قیاس جامعه ای که ما در آن زندگی می کنیم با  مدینه ی فاضله ی فارابی، انگار کار بسیار سختی  نیست چون قیاس بین دو نقطه ی مخالف راحت است . ومدینه ی فاضله ای که گهگاه ما را با  اسم آن سرگرم و فریبب می دهند فرسنگها با  شکل جامعه ی ما فاصله دارد و گاهی اوقات به تعارض می کشد .شاید تصور ما  از اینکه جامعه ی ما هم مدینه ای فاضله شود  از ذهن منطقی دور باشد ولی باید قبول کرد که نقش اساسی در ایجاد و تحول یک جامعه از پست ترین مکان ممکن به عالی ترین درجه  را خود افراد جامعه  ایفا می کند .همانطور که در قرن اخیر در خیلی از جوامع این رنگ و بو را (خواستار جهش به سوی جامعه ای بهتر )دیده ایم . امیدوارم روزی مدینه ای فاضله را حس کنیم 

التماس دعا